Stofarm werken 

Stof is en blijft een probleem in de bouw

De vorming van “zichtbaar stof” is bijna onvermijdelijk bij de diverse werkzaamheden die een tegelzetter of bouwvakker uitvoert. Uit het oogpunt van gezonde arbeidsomstandigheden is stof echter onwenselijk. Wat zijn de gevaren van stof voor de gezondheid en wat is er aan te doen om de belasting door stof zo veel als mogelijk te reduceren?

Tips voor zo min mogelijk stofontwikkeling bij het mengen van poedervormige producten:

1. Gebruik een geschikte mengemmer en juist menggereedschap
Kies voor een hogere mengemmer in plaats van een brede mengkuip en stem het mengijzer af op de diameter van mengemmer. Gebruik een menger met een variabel toerental. Begin te mengen met een laag toerental en zodra het poeder volledig bevochtigd is, kun je het toerental verhogen en mengen tot een homogene, klontvrije massa.

Er zijn ook handige tools verkrijgbaar zoals bijvoorbeeld de Collomix DustEx. In combinatie met een (vaak toch al aanwezige) stofzuiger wordt stof dat tijdens het mengen toch ontstaat effectief afgevangen en kan het niet in de ruimte terecht komen.

2. Eerst water, de rest komt later
Giet eerst de juiste hoeveelheid water in de schone mengemmer en voeg daaraan het poeder toe. Er ontstaat minder stof bij het legen van de zak en het materiaal wordt sneller homogeen vermengd; er blijft namelijk geen droog poeder op de bodem van de emmer achter.

3. Legen van de verpakking
Door een zak in het midden over de breedte in te snijden kun je het poeder gecontroleerd in de mengemmer laten stromen. Het geeft minder stofvorming en de verpakking fungeert als een soort van deksel die het grootste deel van het stof in de emmer zal houden.

4. Gebruik stofreducerende producten 
Deze producten zijn zo samengesteld dat er niet of nauwelijks stofvorming optreedt bij het doseren van het poeder en het vermengen met het water zoals bijvoorbeeld de volgende stofarme tegellijmen: Kiwitz LMN 530, Kiwitz LMN 560 of Kiwitz LMN 590.

Wat zijn de gevaren van stof?

Stof is een verzamelnaam voor een groot aantal materialen die als zeer kleine deeltjes in de lucht kunnen zweven. Op elke bouwplaats is stof aanwezig en bij iedere bouwactiviteit komt wel stof vrij. Waar tegelzetters vanuit hun werkzaamheden voornamelijk mee te maken zullen hebben is kwartsstof.

Kwartsstof kan vrijkomen bij allerlei werkzaamheden die de tegelzetter uitvoert. Hierbij moet gedacht worden aan boren, hakken, slijpen en frezen, maar ook het simpelweg vegen van een dekvloer kan een enorme hoeveelheid stof “doen opwaaien”. Daarnaast herkent iedereen het ontstaan van stof bij het mengen van een cementgebonden egalisatie, uitvlak- of lijmmortel. Het inademen van kwartsstof kan ernstige longaandoeningen veroorzaken:

• Eenmaal ingeademd kunnen de fijnste stofdeeltjes diep in de longen bindmiddelweefselschade veroorzaken (de zgn. “stoflongen”). Deze schade kan onder meer leiden tot hoesten en of kortademigheid bij inspanning. Deze schade is onomkeerbaar.
• Kwartsstof is kankerverwekkend; blootstelling er aan kan longkanker veroorzaken.

Wat zijn de regels voor stofarm werken?  

De hoeveelheid respirabel (lees: inadembaar) stof die in een ruimte aanwezig mag zijn, is uiteraard aan regels gebonden. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen respirabel stof en respirabel kwartsstof. Het voert in dit kader te ver om de exacte grenswaarden te noemen maar als vuistregel wordt meestal aangehouden dat de grenswaarde voor respirabel kwartsstof wordt overschreden als er zichtbaar stof vrijkomt bij werkzaamheden.

Wat zijn de sancties bij teveel blootstelling aan stof?

In Nederland is de Inspectie SZW belast met de controle of werkgevers en werknemers zich houden aan de verschillende wetten, besluiten en regelingen op het terrein van arbeidsomstandigheden. Het toezicht op de Arbo-gerelateerde wetgevingen door de Inspectie SZW vindt onder meer plaats door middel van inspecties op de bouwplaats, waarbij gekeken wordt naar het voorkomen van blootstelling aan kwartsstof bij het bewerken van bouwmaterialen met handgereedschap.

De inspecteurs kijken vooral naar de toepassing van bronmaatregelen op de apparatuur, zoals afzuiging en verneveling op het handgereedschap. De boete voor het overschrijden van de grenswaarde kan flink oplopen. Met name bij situaties waarbij geen enkele maatregel is genomen om blootstelling te voorkomen, zoals stofafzuiging of verneveling met water, is de sanctie groot. Het op te leggen boetebedrag kan variëren afhankelijk van de bedrijfsgrootte en van de geconstateerde situatie. Bekijk heer meer informatie over mogelijke sancties.

Hoe komen we nu tot een zo veilig mogelijke - stofvrije - werkomgeving?

Dat is uiteraard een gedeelde verantwoordelijkheid van alle partijen in het bouwproces. Dat geldt dus zowel voor de werkgever als de werknemer, voor de aannemer en de onderaannemer.
Enkele maatregelen die genomen kunnen worden om stofvorming te voorkomen zijn bijvoorbeeld:

• Instructie/training over het ontstaan van kwartsstof en de gevaren ervan
• Kies indien mogelijk voor een alternatieve bewerkingsmethode die minder stof oplevert
• Voer stoffige werkzaamheden zo veel als mogelijk gescheiden uit van stofarme/stofvrije werkzaamheden.
• Niet vegen, maar gebruik een geschikte stofzuiger met het juiste filter dat op zijn beurt ook regelmatig gereinigd of vernieuwd wordt
•  Het toepassen van de juiste gereedschappen om stofvorming te reduceren of nog beter te voorkomen (door stofafzuiging en/of watertoevoer).
• Als bovenstaande maatregelen niet voldoende zijn, zorg dan voor het dragen van de juiste ademhalingsbescherming zoals een filter en een masker.

De problematiek inzake stof op de bouwplaats is niet nieuw, maar nog steeds actueel. De gevolgen van stof kunnen groot zijn, zowel voor uw gezondheid als voor uw portemonnee. Het is dus zaak om u zelf goed geïnformeerd te houden over dit onderwerp. Meer informatie over kwartstof en over het veilig werken met stof is te vinden via onder meer onderstaande links:
www.volandis.nl
www.stofvrijwerken.tno.nl